Voor smaragden is de belangrijkste factor als het gaat om waarde kleur. Afgezien hiervan zijn er verschillende andere factoren. Die factoren zijn karaat, insluitsels, transparantie, slijpsel, tekenen van behandeling (en) en kleurverzadiging.

Omdat de smaragd deel uitmaakt van een grotere groep (beryl), kan het voorkomen dat een andere kleur prominenter is dan groen, waardoor de tint van de edelsteen wordt beïnvloed. In dit geval spreekt men niet langer van een smaragd waardoor de waarde wordt verlaagt.

De meeste smaragden bevatten insluitsels die met het blote oog kunnen worden gezien. Hun aanwezigheid wordt algemeen geaccepteerd omdat smaragden zonder zichtbare insluitsels een zeldzaamheid zijn. Sommige insluitsels zijn locatiespecifiek en vertellen uit welk land een smaragd afkomstig is. Een specifieke vorm van insluitsels wordt trapiche genoemd. Binnenin vormen de insluitsels een sterachtig patroon. Trapiche Smaragden zijn zeer zeldzaam en waardevol.

De helderheid van smaragden wordt vaak met een behandeling verbeterd. Dit wordt bereikt door het gebruik van een olie. Deze behandelingen komen veel voor en de meeste smaragden hebben een dergelijke behandeling gehad. De ernst van een dergelijke behandeling maakt een groot verschil in de waarde van een smaragd.

Beryl wordt aangetroffen in bepaalde variëteiten bekend als smaragd, aquamarijn, bixbite, goudberyl, goshenite, heliodore, maxixe, morganite en pezzotaite. Elke variëteit heeft zijn eigen kleur en waarde, omdat sommige kleuren zeer zeldzaam zijn en andere niet.